Dzisiaj witam Was z nowym logiem i zapraszam na drugą lekcję anatomii z Antropogeekiem. Z dzisiejszego artykułu dowiecie się jak zbudowane są kości, co to jest maceracja i co wspólnego mają kości z kutym żelazem. Ciekawi? Koniecznie musicie przeczytać!
Kości spełniają w ciele człowieka wiele funkcji – najbardziej znane to ochrona narządów wewnętrznych i narząd ruchu, ale oprócz tego kości dźwigają jeszcze masę ciała i wytwarzają krwinki, erytrocyty, granulocyty i płytki krwi. Tę ostatnią funkcję zawdzięczamy zawartej w kościach specjalnej tkance jaką jest szpik kostny.
BUDOWA KOŚCI
W bardzo dużym skrócie można powiedzieć, że kość składa się przede wszystkim z tkanki kostnej i szpiku. W miejscach, gdzie kość łączy się z innymi kośćmi, jest ona zwykle pokryta chrząstką. Pozostała część kości jest pokryta okostną, czyli pewnego rodzaju błoną, która chroni i regeneruje tkankę kostną. W miejscach, gdzie występują dłuższe części chrzęstne szkieletu, takie jak chociażby żebra chrzęstne występuje inny rodzaj błony – ochrzęstna, która ochrania i odżywia chrząstkę.
Kość nie jest też jednolicie zbudowana na całej długości czy szerokości. Jedne miejsca są zbudowane z bardziej zbitej tkanki, a inne z -chciałoby się powiedzieć – ‚rzadszej’ tkanki. Ta część, która ma bardzo zbite, ścisłe utkanie to istota zbita – występuje ona na powierzchni kości i buduje trzony kości długich. Nasady kości długich i prawie wszystkie inne rodzaje kości są zbudowane z tkanki kostnej gąbczastej.
Wyróżniamy jeszcze jeden rodzaj budowy kości – gdy istota gąbczasta leży między dwoma warstwami istoty zbitej – jest to śródkoście, po łacinie diploe – tak zbudowana jest czaszka.
RODZAJE KOŚCI
Każdy kto widział chociaż rycinę ludzkiego szkieletu wie, że kości mają różne kształty. Wyróżniamy kości długie, które składają się z trzonu, w którym znajduje się jama szpikowa i dwóch nasad (końców) – bliższej i dalszej. Kości długie występują w kończynach górnych i dolnych, a ich funkcje to przede wszystkim dźwiganie mięśni. Drugi rodzaj kości to kości krótkie, które występują np. w nadgarstku, a ich cechą charakterystyczną jest to, że we wszystkich kierunkach są równomiernie rozwinięte. Kości płaskie są wydłużone w dwóch kierunkach a spłaszczone w trzecim. Ich funkcja to tworzenie puszek kostnych (tj. sklepienie czaszki) i powierzchni do przyczepu mięśni (łopatka). Kości pneumatyczne to kości zawierające przestrzenie wypełnione powietrzem i wyścielone błoną śluzową. Przykładem takich kości może być kość sitowa czy klinowa. Ostatnim rodzajem kości są kości różnokształtne – to taki rodzaj, do którego zaliczamy wszystkie te kości, które nie pasują do żadnej z wyżej wymienionych grup.
Tkanka kostna jest bardzo odporna na działanie sił zewnętrznych, jednak na jej kształt mogą wpłynąć inne kości, narządy czy mięśnie. W ten sposób powstają najróżniejsze wyrostki i zagłębienia. Wśród wyrostków możemy wyróżnić kłykcie, wyrostki, guzy, guzki, krętarze, kolce, grzebienie, kresy czy linie chropawe, a z zagłębień – doły, bruzdy, rowki, otwory i kanały. Ich konkretne umiejscowienie i funkcje poznacie już niedługo, bo w kolejnych lekcjach anatomii z Antropogeekiem, w trakcie omawiania poszczególnych elementów szkieletu.
RÓŻNICE W WYGLĄDZIE SZKIELETU A PŁEĆ I WIEK
Kości różnią się wyglądem w zależności od wieku i płci. Dzięki temu możemy przeprowadzać wstępną analizę i identyfikację na podstawie szczątków kostnych. Kości osobników młodych poza tym, że różnią się wielkością, różnią się także budową – w trakcie procesu wzrastania trzony kości długich nie są zrośnięte z nasadami. Te części zrastają się później, po okresie dojrzewania, kiedy wzrost ciała już się zakończy. Poszczególne kości zarastają się w różnym czasie. Najpóźniej dzieje się to w obojczyku, bo około 24-26 roku życia. Ale o tym kiedy zarasta dana kość napiszę osobny artykuł, więc jeśli jesteście zainteresowani, wpadajcie regularnie na bloga.
Jeśli zaś chodzi o określanie płci, tutaj należy zwracać uwagę na struktury kostne, bo one różnią się wyglądem u obu płci, np. u kobiet guzy czołowe są bardzo wydatne, a u mężczyzn nie. Zasadniczo uważa się, że kości mężczyzn są bardziej masywnie zbudowane, czyli mają wyraźniejsze wszystkie te struktury, które wymieniłam Wam w poprzednim akapicie, bo mają bardziej rozbudowane mięśnie, które muszą się do czegoś przyczepiać. Przyjmuje się też, że kości męskie są większe niż kobiece. Taka jest teoria. W praktyce – cóż, bywa różnie. Widziałam już szkielety męskie, które miały słabo zaznaczone struktury kostne i kobiece, które były duże i masywne, jednak takie przypadki nie zdarzają się często, a dla uproszczenia można przyjąć założenie, że większe i masywniej zbudowane będą kości męskie.
Jeśli zainteresował Cię ten temat, to więcej informacji znajdziesz w artykule dotyczącym określania płci na podstawie czaszki i miednicy oraz na temat określania wieku na podstawie szkieletu.
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE KOŚCI
Ile waży ludzki szkielet? To zależy od płci, wieku, wysokości ciała i paru innych cech, ale przyjmuje się, że szkielet mężczyzny waży średnio około 12 kg a szkielet kobiety około 10 kg. To masa szkieletu już ze szpikiem kostnym, który w ciele dorosłego człowieka waży około 2,5 kg.
A jak wytrzymałe są kości? Znowu moja ulubiona odpowiedź – to zależy. Zależy na co ma być odporna, zależy jaka kość ma być odporna. Ale jeżeli chodzi o ogólne dane dla tkanki kostnej to proszę bardzo – na rozciaganie jest wytrzymała podobnie jak lane żelazo, czyli 9-12 kG/mm2, a na działanie ciśnienia jest wytrzymała jak żelazo kute – 12,5 – 17 kG/mm2.
A co ze zginaniem? Nie muszę chyba mówić, że w tym przypadku jest zdecydowanie gorzej? Chyba każdy słyszał o możliwości złamania kości.
MACERACJA
Jeśli ktokolwiek z Was miał do czynienia z ludzkimi szczątkami kostnymi w ramach nauki anatomii – czy to podczas studiów, nocy naukowych czy pokazów w szkołach musi wiedzieć, że takie kości różnią się od ‚świeżych’ kości. Kości do nauki anatomii w większości przypadków są poddawane maceracji i odtłuszczeniu. Maceracja to działanie bakterii gnilnych, które powodują zniszczenie okostnej, komórek kostnych, chrząstek, mięśni i więzadeł. Widoczne są tak tylko jamki kostne, nie ma naczyń krwionośnych i nerwów, a w skład takiej kości wchodzi tylko osseina, czyli istota podstawowa i składniki mineralne.
Słowniczek:
- istota zbita – substantia compacta
- istota gąbczasta – substantia spongiosa
- okostna – periosteum
- ochrzęstna – perichondrium
- kłykcie – condyli
- wyrostki – processus
- guzy – tubera
- guzki – tubercula
- krętarze – trochanes
- kolce – spinae
- grzebienie – cristae
- kresy/linie chropawe – lineae asperae
- doły – fassae
- bruzdy – sulci
- otwory – foramina
- kanały – canales
To już koniec dzisiejszej lekcji anatomii. Mam nadzieję, że okazała się przydatna. Na kolejną lekcję anatomii zapraszam Was już w przyszłym tygodniu, a w międzyczasie zapraszam do przeczytania innych artykułów na blogu, zwłaszcza, że już w tym tygodniu pojawi się druga część artykułu na temat utonięć – a to jeszcze nie wszystko, co zobaczycie w tym tygodniu na blogu! W czasie oczekiwania na nowe artykuły zapraszam Was także na Instagram, gdzie możecie mnie poznać z bardziej prywatnej strony i zobaczyć, co robię, kiedy nie jestem antropologiem 😉
ZDJĘCIE TYTUŁOWE POCHODZI ZE STRONY: BRITTANICA.COM
ANTROPOGEEK 
Dodaj komentarz