JAK TO JEST Z TĄ ANTROPOLOGIĄ SĄDOWĄ? KILKA SŁÓW O JEJ STATUSIE

Antropologia sądowa to względnie nowa dziedzina nauki, bo po raz pierwszy za osobną naukę uznano ją dopiero 52 lata temu, gdy w 1972 roku utworzono sekcję antropologii fizycznej jako dyscypliny uznanej przez Amerykańską Akademię Nauk Sądowych. Jednak mimo to jej status nie jest do końca uregulowany, a jej tempo rozwoju i wytyczne jej dotyczące różnią się bardzo w zależności od regionu świata, w którym się znajdujemy. I dziś właśnie trochę o tych regulacjach, zależnościach i o tym, jak to się ma do antropologii sądowej w Polsce. 

Problem dotyczący regulacji prawnych i wytycznych, według których powinno się postępować, dotyczy nauk sądowych ogólnie. Jakiś czas temu pisałam o Deklaracji Sydney, która reguluje definicję nauk sądowych, kryminalistyki oraz zasad, jakimi powinni się kierować przedstawiciele tych zawodów. W tym przypadku do porozumienia (po wielu latach dyskusji i sporów najznamienitszych głów w tej dziedzinie) doszło dopiero w 2020 roku. A co w przypadku antropologii?

No właśnie… Antropologii sądowej i regulacjom prawnym jej dotyczącym można by nadać Facebookowy status związku “to skomplikowane”. Jak bardzo? To zależy od kraju. Oczywiście w Stanach Zjednoczonych poziom organizacji i regulacji antropologii sądowej jest najwyższy i zdaniem niektórych warto dążyć do takiego uregulowania tego zawodu w innych krajach świata. Czy warto – to akurat kwestia sporna, ale faktem jest, że widać znaczące różnice w ustrukturyzowaniu tej dziedziny w innych krajach. 

Co to oznacza? Nic innego jak to, że w kwestii nie tylko regulacji prawnych tego zawodu, ale także w edukacji, dostępie do szkoleń, stowarzyszeń i innych temu podobnych, jest różnie. A nawet bardzo różnie. Jak bardzo? Przekonajcie się sami.

W Wielkiej Brytanii antropologią sądową zajmować się mogą specjaliści różnych dziedzin – część to patolodzy sądowi (odpowiednik naszych medyków sądowych). część to anatomowie lub archeolodzy. System szkolenia jest skomplikowany, bo wydziały archeologii niektórych uniwersytetów wykładają także antropologię sądową jako oddzielny kierunek. Niektóre uniwersytety z wydziałami anatomii obejmują szkolenia z zakresu antropologii sądowej, a kilka uniwersytetów oferuje również kursy podyplomowe lub studia magisterskie z antropologii sądowej. W kwestii praktyki sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, ponieważ każde hrabstwo ma własne zasady, a udział antropologów w postępowaniu często zależy od funkcjonariusza odpowiedzialnego za sprawę.

W Niemczech praktycznie nie ma oddzielnych jednostek antropologii sądowej, a badania antropologiczne wchodzą w zakres obowiązków medyka sądowego. Dużym problemem w rozwoju antropologii sądowej są tam także kwestie ekonomiczne.

Antropologia sądowa jest bardziej powszechna w Hiszpanii,  na Węgrzech i w Portugalii. Można tam także wykonać kursy podyplomowe z zakresu antropologii fizycznej, jak i sądowej.

Nie ma natomiast prawie żadnych informacji na temat statusu antropologii sądowej w Polsce. W zasadzie, jeśli chodzi o kwestie formalne zawód antropologa sądowego w Polsce nie istnieje. W przypadku opinii powoływani są biegli z zakresu antropologii lub antropologii fizycznej. Jednak nie to jest największym problemem. Moim zdaniem największy problem leży w braku definicji tego zawodu, a co z tego bezpośrednio wynika, w braku ścisłych wymogów dotyczących tego, kto w ogóle może być powoływany do roli biegłego w sprawach związanych z antropologią i tego, kto może być wpisany na listę biegłych sądowych, co może prowadzić do powoływania w roli ekspertów osób, których wykształcenie może nie być związane z antropologią fizyczną.

Jak widzicie status antropologii sądowej jest inny w wielu krajach. Ujednolicenie zarówno procesu dotyczącego wytycznych koniecznych by wykonywać ten zawód, a także sposobu edukacji w tej dziedzinie jest trudne i praktycznie niewykonalne, ale liczę na to, że niedługo status tej dziedziny nauki w Polsce ulegnie zmianie. Tylko tyle i aż tyle.

BIBLIOGRAFIA:

1. Kranioti, E.; Paine, R. Forensic anthropology in Europe: An assessment of current status and application. J. Anthr. Sci. 2010, 89, 1–6.
2. Górka, K.; Mazur, M. The Current Status of Forensic Anthropology in Poland-Assessment of the Discipline. Forensic. Sci. 2021, 1, 102–115.
3. Black S. Forensic Osteology in the United Kingtom. In M. Cox & S. Mays (eds): Human Osteology in Archaeology and Forensic Science, 2000, pp. 491–503. Greenwich Medical Media, Ltd. London.
4. Black S. Forensic Anthropology-regulation in the United Kingdom. Science & Justice, 2003, 43:187-192.